⊙ રૂઢિપ્રયોગનો અર્થ આપી વાક્યમાં પ્રયોગ કરો
1 વિદેહ થયા -મૃત્યું પામ્યા
→ ઊછી ડોશી છોકરાના છોકરાની દીકરીને પરણાવીને વિદેહ થયા.
2 જીવ બાળવો – દુઃખી થવું
→ દિકરાની બિમારી જોતા જ મા જીવ બાળવા લાગી.
3 વસમું પડવું – અઘરૂ પડવું
→ પાંડવોને કૌરવોની સામે યુદ્ધમાં જીતવું વસમું પડ્યું હતું.
4 ઘૂમટો કાઢવો – લાજ કાઢવી
→ ગામડામાં હજી સ્ત્રીઓને ઘૂમટો કાઢવો પડે છે.
5 અલોપ થઈ જવું – અદૃશ્ય થઈ જવું
પોલીસને જોઈ ચોર અદેશ્ય થઈ ગયા.
6 અછોવાના કરવા – લાડ લડાવવા
→ દિકરાને જોઈ મા અછોવાના કરવા લાગી
7 ગળે આવી ગઈ – વાત સમજાવતા થાકી જવું
→ અનુરુદ્ધને નથી શબ્દ સમજાવવામાં માતા ગળે આવી ગઈ
8 દેહાંત થયો – અવસાન થવું
→ અનુરુદ્ધની માતાના દેહાંત પછી તેને દીક્ષા લીધી
9 હોડ લગાવવી – શરત લગાવવી
→ રાજકુમારોએ લખોટાની રમતમાં હોડ લગાવી હતી.
10 અનુકંપા હોવી – કરૂણા હોવી
→ બાબાસાહેબને અછુતો પ્રત્યે અનુકંપા હતી.
11 કર ઘસવું – હારી જવું
→અનેક પ્રયત્ન છતા રાજીવ પરીક્ષામાં સફળ ન થતા તે કર ઘસતો રહી ગયો.
12 માન મૂકાવવું - અભિમાન છોડાવવું
→રમેશે માન મૂકીને પાડોશી સાથે સમાધાન કરી લીધું. પડવું
13 ઉણા ઉતરવું – નબળા
→ અનુભવી પાસે બિનઅનુભવી ઉણા ઉતરે છે.
14 લોભ થવો –ઈચ્છા થવી
→ ચોકલેટ જોઈને બાળકને લોભ થયો
15 દાદ ન મળવી - ન્યાય ન મળવો, પ્રતિભાવ ન મળવો
→ પ્રભાશંકરે મિન્ટો સરકારને અરજી કરી પણ દાદ ન મળી
16 કામ પાર પાડવું – સફળતા મળવી
→ લોર્ડ મોર્લીને મળવાથી પ્રભાશંકરનું કામ પાર પડ્યું.
17 નૈન ભીના થવાં – રડવું
→ માતાના અવસાનથી દીકરાના નૈન ભીના થયા.
18 ભાન કરાવવું - સાચી સમજ આપવી
→ સંતોએ ઈશ્વર અંગેનું ભાન કરાવ્યું.
19 મનને વાળવું – મનને જોડી દેવું
→અનેક તકલીફ પછી નયનાએ મન વાળી લીધું ધર્મમાં
20 વધારે પડતું – યોગ્ય કરતાં વધુ
→ નયનને પાત્રતા કરતાં વધારે પડતું ઈશ્વરે આપ્યું હતું.
21 ઉંબરમાં પગ મૂકવો – પ્રવેશ કરવો
→ રશ્મિએ ઉંબરમાં પગ હતો.
22 મન થયા ભેગું - ઈચ્છા થતાં જ
→ રાહુલનું મન થયા ભેગું જ તે કર્મ કરતો હતો
23 બુદ્ધિ કસવી – બુદ્ધિ કસોટી થવી
→ જૈમિન પરીક્ષામાં બુદ્ધિને કસીને પેપર લખતો હતો.
24 શરીર પડવું – મૃત્યું પામવું
→ આખરે રામજીભાઈનું શરીર પડી ગયું.
25 ઢીલા પડવું-નરમ થવું
→ બાળકને જોઈ માતા ઢીલા પડી ગયા
26 પૂરૂ કરવું – મારી નાખવું
→ રાહુલે ગુસ્સામાં નયનનું પુરૂ કરી નાખ્યું.
27 સળવળી ઊઠવું – જાગી ઊઠવું
→ ભોજાએ ખાડામાંથી ધૂળ કાઢી ત્યાં બાળક સળવળી ઊઠ્યું.
28 માંડી વાળવું – છોડી દેવું
→ દિકરાને મનાવવાનું બાપે માંડી વાળ્યું
29 ભવ કાઢવા -જિંદગી વિતાવવી
→ ભોજાએ ગરીબીમાં ભવ કાઢી નાખ્યો.
30 છાતીએ લેવું -છાતી સરસું લેવું
→ રડતાં રડતાં બાળકને માતાએ છાતીએ લીધું.
31 મીઠો ઠપકો આપવો – વ્હાલથી ટકોર કરવી
→ બા બાળકને હંમેશા મીઠો ઠપકો જ આપે છે.
32 પાતક માથે લેવું – પાપની જવાબદારી લેવી
→ છોકરાનું પાતક બાપે માથે લઈ લીધું.
33 મનમાંથી કાઢી નાખવું – ભૂલી જવું.
→ બાપે દિકરાને કરેલ ભૂલ મનમાંથી કાઢી નાખવા સમજાવ્યું.
34 સંકેત કરવો - ઈશારો કરવો
→ રાહુલે મિત્રતામાં જોડાવા કેતનને સંકેત કર્યો.
35 ફેર રહેવો – તફાવત રહેવો
→ ભણેલ અને અભણ વ્યક્તિમાં વર્તન વ્યહારમાં ફેર રહેલો દેખાશે.
36 દાખડો કરવો –મહેનત કરવી
→ કેતકીએ પ્રથમ નંબર મેળવવા ખૂબ દાખડો કર્યો
37 વ્રત કરવા – બાધા રાખવી
→ પોતાની દીકરી પ્રથમ નંબરે ઉત્તીર્ણ થાય તે માટે મા એ બાધા રાખી હતી.
38 સગડ કાઢવો – ભાળ મેળવવી
→ પોલીસે ચોરની સગડ કાઢીને પકડી લીધો
39 પડખું સેવવું– સંગ કરવો
→ સારા વ્યક્તિનું પડખું સેવવાથી લાભ થાય છે.
40 વંઠી જવું – કાબુમાં ન રહેવું
→ રવજીભાઈનો પુત્ર ખરાબ ભાઈબંધોની સંગતમાં વંઠી ગયો હતો.
41 ઉપકૃત થવું - આભારી થવું.
→ આંબેડકરને તેના ગુરૂજી મળવા આવ્યા એથી ઉપકૃત થયાં.
42 પથ્થર પર પાણી - કંઈ અસર ન થવી.
→ રાહુલભાઈ વીફરે એટલે પછી કોઈના નહિં ? બધા જ સમજાવે તો યે બધું પથ્થર પર પાણી જ.
43 ચરણોમાં બેસી જવું - અત્યંત નિકટતા કેળવવી.
→ ગાંધીજીના ચરણોમાં બેસીને જ હું અસભ્ય માણસમાંથી સેવક બન્યો છું.
44 રોડવી લઈશું - ચલાવી લઈશું.
→ મારે તો સો રૂપિયાની જરૂર હતી પરંતુ તમે પચાસ રૂપિયા આપ્યા છે તો પછી રોડવી લઈશું.
45 ખરખરો કરવો - શોક વ્યક્ત કરવો.
→ રાજના પિતાનું નિધન થતા રમેશે તેની પાસે ખરખરો કર્યો.
46 ગળગળા થઈ જવું - રડમસ થઈ જવું.
→ પોલીસને જોઈ ચોર ગળગળા થઈ ગયા.
47 હાથ – વાટકો થવું - નાના-મોટા કામમાં ઉપયોગી થવું. → શામજીભાઈ પાડોશીને હાથ-વાટકો થતા.
48 ઉલાળધરાળ ન હોવું - આગળ પાછળની ચિંતા ન હોવી
→ રમેશ એકલો હતો તેથી તેમને ઉલાળધરાળમાં કોઈ ન હતું.
49 લાંઠી કરવી - મજાક કરવી.
→ કેતકી વારંવાર મયુરીની લાંઠી કરતી હતી.
50 માથું ફોડીને લોહી કાઢવું - સખત મહેનત કરવી.
→ દર્પણે ધો-૧૦ માં ૯૦ ટકા મેળવવા માથું ફોડીને લોહી કાઢ્યું હતું.
51 ભરખી જવું - ખાઈ જવું.
→ બારણાને ઉધઈ ભરખી ગઈ હતી.
52 ઘોડા પડ્યા કરવું - મનોમંથન કરવું.
→ ધંધામાં સફળ થવા જતિન વારંવાર ઘોડા ગંઠ્યા કરતો હતો.
53 ચણચણાટી થવી - તાલાવેલી થવી.
→ બાહુબલી પિક્ચર જોવાની દ્દષ્ટિને ક્યારની ચણચણાટી થતી હતી.
54 આભ ફાટવા - ખૂબ દુઃખ પડવું.
→ પુત્રના મોતના સમાચારે હાર્દિકભાઈ પર આભ ફાટી પડ્યું.
55 બોર બોર આંસુ ટપકવાં - ચોધાર આંસુએ રડવું.
→ મહર્ષિ પરીક્ષામાં નાપાસ થતા તેને બોર બોર આંસુ ટપવાં માંડ્યાં.
56 કાબૂ થવું - વશમાં થવું.
→ માલિકને જોઈને ઘોડો કાબૂ થઈ ગયો
57 આકુળવ્યાકુળ થઈ જવું - ખૂબ ગભરાઈ જવું
→ બાળક ગૂમ થતા માતા આકુળવ્યાકુળ થઈ ગઈ
58 ખપ આવવું - કામમાં આવવું
→ ભોજો પોસ્ટ-માસ્તરને ખપમાં આવ્યો
59 ટાળવાં - સુખનો ત્યાગ કરવો.
→ બાળક માટે માતા-પિતા સુખ ટાળે છે
60 નમતું મૂકવું - જતું કરવું.
→કેતનના ધંધામાં જોડવાની બાબતે તેના પિતાએ નમતું મૂક્યું
61 ગડમથલ ચાલવી - શું કરવું ને શું ન કરવું એવી મનની સ્થિતિ થવી
→ ખીજડિયે ટેકરે ભોજાના મનમાં ગડમથલ ચાલી.
62 ગૂંચ ઉકલી જવી - મુશ્કેલી હલ થવી.
→ ભોજાને કપડાંની જોડ મળતાં તેના મનની ગૂંચ ઉકલી ગઈ.
63 ઘેરી છાપ પડવી - ઊંડી અસર થવી.
→ વિનોબાજીને ગાંધીજી વિશે ઘેરી છાપ પડી.
64 હાથફેરો કરવો - ચોરી કરી
→ બધી જ વસ્તુઓ લઈ ભોજાએ ખીજડિયે ટેકરે જઈને હાથફેરો કર્યો.
65 ખાતર પાડવું - ચોરી કરવી.
→ ભીમાએ રાજદરબારમાં ખાતર પાડ્યું.
66 સોપો પડી જવો - શાંતિ છવાઈ જવી.
→ શેઠના યુવાનપુત્રના મોતના સમાચારથી ગામમાં સોપો પડી ગયો
67 છોભીલું પડવું - સંકોચ થવો.
→ રમેશભાઈને જોઈને નયન છોભીલો પડી ગયો.
68 હવાઈકિલ્લા બાંધવા - મોટી - મોટી વાતો કરવી.
→ પ્રજા પાસે રાજકારણી હવાઈ કિલ્લા બાંધવા લાગ્યા.
69 જાગ્યા ત્યાંથી સવાર - નવેસરથી પ્રારંભ કરવો
→ બાપે દિકરાને કહ્યું કે હવે જાગ્યા ત્યાંથી સવાર સમજીને કામે લાગો.
70 ગઈ ગુજરી ભૂલી જવી - ભૂતકાળ ભૂલી જવો.
→ શેઠે નોકરને સલાહ આપી કે ગઈ ગુજરી ભૂલીને કર્મ કર.
71 લોહી ઊકળી ઊઠવું – ગુસ્સે થવું.
→ રાહુલને જોઈને નયનભાઈનું લોહી ઊકળી ઉઠ્યું.
72 પગ મણમણના થઈ જવા - મન ભારે થઈ જવું.
→ પાક નિષ્ફળ જતાં રામજીભાઈના પગ મણમણના થઈ ગયા.
73 ભાંજગડ ચાલવી - મનોમંથન અનુભવવું.
→ દીકરો નાપાસ થતા બાપના મનમાં ભાંજગડ ચાલવા લાગી.
74 થોથવાઈ જવું - ભાવાવેશમાં બોલી ન શકવું.
→ શિક્ષકને જોઈ વિદ્યાર્થી થોથવાઈ ગયો.
75 મનોરથ જાગવો - ઈચ્છા થવી
→વિનોબાને ગાંધીજીને મળવાનો મનોરથ જાગ્યો.
76 દબાણ કરવું – ફરજ પાડવી.
→ ઉછીનું માંગનાર ઉછીનું આપનાર પર દબાણ કરવા લાગ્ય
77 મન હરી લેવું - મન જીતી લેવું
→ સેલ્વી પંકજમ્ નારાયણજીનું મન હરી લીધું.
78 રસ્તો કાઢવો - ઉપાય શોધવો.
→ કૃષ્ણાએ ચંદનવાડી પહોંચવાનો રસ્તો કાઢ્યો.
79 આંખો ફેરવવી - આમતેમ જોવું.
→ ગાંધીગ્રામ સંસ્થા જોતા નારાયણજી આંખો ફેરવવા લાગ્યા
80 દીવો ન રહેવો - વંશ ન રહેવો.
→ પોસ્ટ માસ્તરના દીકરાનું મોત થતા તેને ત્યાં દીવો ન રહેવો
