કૃદંત, કૃદંતના પ્રકારો , std 12 gujarati vaykaran krudant
★ કૃદંત એટલે શું ?
→ કૃદંત એક વ્યાકરણની ભાષાનો શબ્દ છે.
→ કૃદંત ક્રિયાપદ સાથે જોડાયેલી બાબત છે, કેટલાક પદો ક્રિયાપદની જેમ કર્તા/ કર્મ લે છે. અને સાથે સાથે સંજ્ઞા, વિશેષણ કે ક્રિયાવિશેષણ તરીકે આવી શકે છે. આવા પદો કૃદંત કહેવાય.
→ ક્રિયાપદો કૃદંત તરીકે વપરાય કે ન પણ વપરાય
⊙ કૃદંતના પ્રકારો ⊙
→ કૃદંતના મુખ્ય છ પ્રકારો છે.
● વર્તમાન કૃદંત
● ભવિષ્ય કૃદંત
● વિધ્યર્થકૃદંત - સાધારણ કૃદંત
● ભૂત કૃદંત
● હેત્વર્થ કૃદંત
● સંબંધક કૃદંત
๏ વર્તમાન કૃદંત
→ ક્રિયાપદનું મૂળરૂપ અથવા ધાતુ અથવા તે પ્રત્યય.
ઉદાહરણ :
1 ચોકઠાં પણ હવે બહું કામ આપતા ન હતા.
2 વિચારતા નેત્ર જલે ભરાય છે.
๏ ભૂત કૃદંત
→ ક્રિયાની કોઈ પણ કાળની પૂર્ણ અવસ્થા તે
→ ભૂત કૂદંત,ક્રિયાપદનું મૂળરૂપ અથવા ધાતુ અથવા ય,લ પ્રત્યયઉ
ઉદાહરણઃ
1 સભામાં આવેલો માણસ વિચિત્ર દેખાતો હતો.
1 બહાર મેળો લાગેલો હતો.
๏ ભવિષ્ય કૃદંત
→ ક્રિયાની અપેક્ષિત અવસ્થા દર્શાવનાર કૂદંત તે ભવિષ્ય કૂદંત, "ક્રિયાપદંનું અથવા ધાતુ + વાનો, વાની, વાનું, નાર પ્રત્યય."
ઉદાહરણ :
(૧) સાંભળનાર કોઈ હતું જ નહિં ને !
2 ત્યાં જમનારા કેટલા હતાં.
๏ હેત્વર્થ કૃદંત
→ ક્રિયાનો ઉદ્દેશ કે હેતુ દર્શાવે છે ને ક્રિયા વિશેષણ તરીકે વપરાય છે. "ક્રિયાપદનું મૂળરૂપ / ધાતુ + પ્રત્યય વા /વાને.
1 આવતીકાલે હું તમને મળવા આવીશ.
2 ટાઈમ ટેબલ ચલાવાને હું બંધાયેલો છું.
๏ વિધ્યર્થ કૃદંત
→ ક્રિયા થવાનું અર્થ દર્શાવે તે વિધ્યર્થ કૂદંત "ક્રિયાપદનું મૂળરૂપ અથવા ધાતુ અથવા + વ પ્રત્યય.
ઉદાહરણ :
1 મને ખાવાનું આપો.
2 મારે તમને એક વાત કહેવી છે.
๏ સંબંધક ભૂત કૃદંત
→ સંબંધ ધરાવતી આગળ ક્રિયા દર્શાવે તે, "ક્રિયાપદનું મૂળરૂપ અથવા ધાતુ + ઈ/ઈને પ્રત્યય.
ઉદાહરણઃ
1 મેં બધું વાળીને સાફ કર્યું.
2 ડોસો ટીકીટીકને જોઈ રહ્યાં.
⊙ નીચેના વાક્યોમાંથી કૃદંત ઓળખો
1 તે પાછાં લાવવાની જવાબદારી આપણા માથે જ રહે છે - લાવવાની
2 કન્યા વળતી કરને ઘસે, સખી સામું જોઈ જોઈ હસે –જોઈ જોઈ
3 ગાજતેવાજતે નળરાજા વળ્યા, એવે કળિયુગ-દ્વાપર સામા મળ્યા – ગાજતેવાજતે
4 સંબોધી સ્નેહના શબ્દો વદે ધીમે વિવેકથી - સંબોધી
5 ને રક્ષાની કઠિન કૃતિમાં રોકવો સર્વ રીતે - રોકવો
6 તેમણે ચોકીદારને કેરી ખાવાનું કહ્યું – ખાવાનું
7 આ ફૂલટાને પથ્થર મારી, મારી નાખો - મારી, મારી
8 ટોળા પર ત્યાં એમ હસીને બોલ્યા ટેવ પ્રમાણે – હસીને
9 વિનોબાનું કાર્ય જોઈને બાપુ ખુશ થઈ ગયા – જોઈને
10તીને ત્રોફાયેલ ચીંથરાંને કેમ ઝીંકવું તાણી ? -ત્રોફાયેલ, ઝીંકવું
11 ધ્રૂજતી ધ્રૂજતી કાયા સંતાડતી, કૂબે પહોંચતાં તો પટકાણી - ધ્રૂજતી ધ્રૂજતી, સંતાડતી, પહોંચતા
12 દિવાળીના દિન આવતા જાણી - આવતા
13 વકીલે એ આવાસની બહાર નીકળવું નહિ - નીકળવું
14 મહેનત કરનારાં કોઈ દિ માંદા પડતાં હશે ? – કરનારાં
15 એ તળાવે ધરાયેલાં પશુ પાણી માટે આવતા – ધરાયેલાં
16 ખાનાર માણસ કામ પણ કરી શકે ને? -ખાનાર
17 બીજા માટે પૈસા વા૫૨વા એ સેહલું નથી – વાપરવા
18 સુખડીમાં ઘી રેડી – રેડી બા સહુને ખવડાવે -રેડી-રેડી
19 તેના પુત્ર શ્વેતકેતુને ભણવું ગમતું નહિં – ભણવું
20 સાહેબ, આ ભાંગતાં તો કંઈ જ દેખાતું નથી –ભાંગતાં,દેખાતું
21 અનાચાર આચરનારી કો અબલા ૫૨ ભાગોળે, -આચરનારી, કો
22મારે તમને એક અગત્યની વાત કહેવાની છે – કહેવાની
23 પથ્થરો બોલે તો બોલાવી જુઓ - બોલાવી
24 રેતની શીશીને ઊલટાવી જુઓ -ઊલટાવી
25 મૃત્યુપ્રસંગે જે બનવું જોઈએ તે બને જ છે –બનવું
26 એને હીરાને મળવું હતું – મળવું
27 ત્યારે જરા જરા ચાલતા શીખેલો – ચાલતાં
28 વારે વારે સ્વર સમજવા દૂર ફેંકાન દેતી – સમજવા
29 તે રક્ષાની કઠિન કૃતિમાં રોકવો સર્વ રીત – રોકવો
30 તોપા તેની સાથે યુધ્ધ કરવું – કરવું
31 અમરનાથ જ્વા માટે અષાઢ કે શ્રાવક્સ માસ અનુકૂળ રહે છે - જવા
32 ઉછીનું માગનાર ઉછીનું આપતા નથી - માગનાર
33 પાંચમી પેઢી જેવાની વાસના ડોશીને હતી જ – જોવાની
34 કેમ આવવાનું થયું ! – આવવાનું
35 દમયંતી જેમ વરવા જાય ધસી ઈન્દ્ર નળ આગળ થાય –વરવા
36 ભોજીએ વીંટયા બાળકને ખાડામાંથી ઊંચકી લીધું – વીંટયા
37 યુવાન વકીલ અક્કલ વગરની શરતનું પાલન કરવા તૈયાર થયો – કરવા
38 વફાદારી માત્ર પોતાની જ્ઞાતિ પૂરતી જ મર્યાદિત રાખવી એ રાષ્ટ્રદ્રોહ ન કહેવાય ? – રાખવી
39 કશું પણ બોલવાના અત્યારે ભોજાને હામ કે હોરા નહોતા - બોલવાના
40 બાપુએ આશ્રમની એક નિયમ – પત્રિકા પણ મોકલેલી જે મારા માટે ઓર આકર્ષક હતી – મોકલેલી
41 ઉછીનું માગનારાઓની ધૃષ્ટતાનો એક દાખલો આપુ – માગનારા
42 નદી ઉતાવળે વહેતી હતી – વહેતી
43 એની પાછળ એક નૂતન જીવનદૃષ્ટિ પડેલી છે –પડેલી
44 સહુ પવનની જેમ તો આવી મળે – આવી
45 મજુરો જેવા દેખાતા માણસો સિવાય બીજું કોઈ દેખાય નહીં – દેખાતા
46 બા આ સ્ટેશને વળાવવા આવી હતી – વળાવવા
47 ઘરેણાં વગેરે સોનાના બનેલાં છે – બનેલાં
48 બા ઊડવાનું શિખવાડે છે – ઊડવાનું
49 દાસી દોડતી દોડતી આવી – દોડતી
50 એ બેમાંથી એક પસંદગી કરવાની હોય છે – કરવાની
51 જેલ પાસે જઈને એણે બે વાર ચોકીદારને બૂમ પાડી – જઈને
52 મોરબીના વાઘજી ઠાકોરને લખી મંજૂરી મેળવી પ્રભાશંકરને બોલાવ્યા – લખી, મેળવી
53 એવા એક પ્રયત્નમાં પોતે પકડેલા મારાને ક્ષમા આપી પાછો વાળ્યો – પકડેલા
54 એ વધામણી આપવા મહારાજ ભાવસિંહજી પોતે અનંતવાડી ગયા – આપવા
55 તેણે તત્કાળ નકારી કાઢીને સિંધિયાશાહી કડાં કરાવ્યાં –કાઢીને
56 રહ્યું વિકસતું જ અંત સુધી જેહ સૌંદર્ય, તે – વિકસતું
57 આ જીવનદૃષ્ટિ કવિને માટે મૃત્યુની ઘટનાને મંગલ બનાવી દે છે – બનાવી
58 મારે તમને એક અગત્યની વાત કહેવાની છે – કહેવાની
59 ત્યાંથી ભાગી નીકળવાની વૃત્તિઓ કરીક૨ીને ઊછળી રહી - નીકળવાની, કરીકરીને
60 ત્યારે વિસામો લેવા એક ઝાડને છાંયડે બેઠા – લેવા
61 ત્યારે જાણે બદલાઈ જ ગયો હતો – બદલાઈ
62 રાજકુમારો બધુ ભાન ભૂલીને રમતમાં તલ્લીન થઈ ગયા હતા – ભૂલીને
63 પછી ભોજનપાત્રમાં પીરસતાં જોઈ ગયેલો -પીરસતાં
64 ભદ્રિકને અણગાર બનવા આગ્રહ કર્યો - બનવા
65 તેને શાંતિથી કાઢવાને બદલે જોર અજમાવીને ભાંગી નાખ્યો – કાઢવાને, અજમાવીને
66 લોહીના રંગે રંગેલી રાજલક્ષ્મી જોઈ મને કંપારી આવે છે – રંગેલી, જોઈ
67 શાહુજી મહારાજ ડૉ.આંબેડકરનું સરનામું શોધીને મુંબઈમાં એમને મળવા ગયા હતા – શોધીને, મળવા
68 એમાં બધી જ્ઞાતિના લોકોને પ્રવેશવાની છુટ છે –પ્રવેશવાની
69 કેમ આવવાનું થયું ? – આવવાનું
70 નજર ઉઠાવી જોયું -ઉઠાવી
71 આ લક્ષણોની નજીક પહોંચેલા મહાપુરૂષ હતા –પહોંચેલા
72 ગરમાગરમ કૉફી પીને ઓઢીપોઢીને પલંગમાં સૂઈ જવાનું સુખદ લાગ્યું – પીને, ઓઢીપોઢીને
73 તંબુઓ પાણીને વસવાટ કરવાની શક્યતા વિશે અમે ખૂબ હવાઈ કિલ્લા બાંધ્યા – તાણીને, કરવાની
74 આ કામળો ક્યાં અસલ ઊનનો બનેલો છે ? – બનેલો
75 મોટા સા'બ, ઈનામ લેવા સારુ ટેકરે નો'તો ચડ્યો – લેવા
76 ભૂતકાળમાં ભોજો સીમચોરીઓને રવાડે ચડેલો – ચડેલો
77 આ પુસ્તક મારે વાંચવાને જોઈએ છે – વાંચવાને
78 એનું કામ જોઈને શેઠ ખુશ થઈ ગયા – જોઈને પત્ર વાંચીને તેને સંતોષ થયો – વાંચીને
๏ યોગ્ય કૃદંત વડે ખાલી જગ્યા પૂરો
1 એના હાથ પર ઝાપટ ............. કહ્યું. - મારીને
2 જંગલી ઘોડાનું ટોળું ધરતી........દોડી આવતું હોય.- ધમરોળતું
3 બોલચાલની ભાષા માટેનો આ પ્રસંગે......પક્ષપાત
હોય. - પ્રવર્તતો
4 એને આનંદિત........... મન થઈ ઊઠ્યું. - બનાવવાનું
5 માફ કરો આ પ્રશ્ન...માટે. – પૂછવા
6 બાપુ માથુ.............બોલી ઊઠ્યાં. – ધુણાવતા
7 ચલમ.......તેની સામે જોતાં કહ્યું. – ઠાલવીને
8 પગમાં કોઈના........ફાટેલા ચંપલ, પાની તો બળ્યાં
જ કરે. - ઊતરેલા
9 અમારે તો........... અવસ્થાએ દીકરાના નામની દૃશ્ય
દેવાઈ ગઈતી. -ઉતરતી
10 ...........માગવાનું બંધ કરો. - હાલતાં, ચાલતાં
11 નદી ઉતાવળે...........હતી. - વહેતી
12 ...........છોકરું પડી ગયું. – રમતું
13 ચોકઠાં પણ હવે બહું કામ.......ન હતા. - આપતાં
14.સભામાં આવેલો માણસ .......દેખાતો હતો.- . આવેલો
15 ...........નેત્ર જલે ભરાય છે. -વિચારતાં
16 બહાર મેળો...........હતો. - લાગેલો
17 આવતીકાલે હું તમને….........આવીશ. - મળવા
18 ટાઈમ ટેબલ......હું બંધાયેલો છું. – ચલાવાને
19 મારે તમને એક વાત..........છે. - કહેવી
20 મેં બધું......... સાફ કર્યું. - વાળીને
21 મેં........... મને યાદ હતું. -વાંચેલું
22 ભાગોળમાં પેસતો મણિભાઈ લગભગ..........પડ્યો. - હસી
23 પલટાતી તરાહ કામમાં જરાય બાધક.. .. .નથી.- બનતી
24 કોઈપણ આવીને...........…. જુઓ, - લલચાવી
25 ટોળા પર ત્યાં એમ...........બોલ્યા ટેવ પ્રમાણે. – હસીને
26 તારી વાત ગમે એવી છે, પણ કાન્તા મારે તને ખોટું...........પડશે. - લગાડવું
27 ટેટો...........બધાં અંદર જોવા લાગ્યા. – ભાંગીને
28 ભાણી ઠંડીમાં ધ્રુજતી..........હતી. - ચાલતી
29 ...........ગીતોગાવાથી આનંદ મળે છે. - ગમતાં
30 .........છોકરાં પાસ થઈ ગયા. – વાંચતા .
31 વાંચવી તેની ચિત્રકલા .......સહુ રાજી થયા. – જોઈ
32 આ લિપિ ......... સાવ સરળ હશે.- વાંચવી
33 મહેનત કરનારાં કોઈદિ માંદા....... હશે ? – પડતા
34 એ તળાવે ધરાયેલાં પશુ પાણી માટે ........ - આવત
35 એક ચપટી.......... ડોકટરે દરદ મિટાવી દીધું. – વગાડત
36 બીજા માટે પૈસા..........એ સહેલું નથી. - વાપરવા .
37 પત્ર..........તેને સંતોષ થયો. – વાંચીને
38 આટેકરામાંથી....... બાળક ક્યાંથી નીકળેયું. -જીવતું
39 બાયડીની આબરૂ..........લૂગડાનો લી૨ોય નથી જડતો -ઢાંકવા
40 એનું કામ.. ...... . . શેઠ ખુશ થઈ ગયા. – જોઈને
41 ............વૈદર્ભી નારદે મોકલ્યા - વરવા
42 ...........મળિયા રાજકુમાર, એક નળ દેખે નિરધાર.
- જોવા
43 પણ તમે થોડા...........દેખાવ છો. - માંદલા
44 પછી છ થી આઠ શેર અનાજ.... ...શરૂ કર્યું - દળવા
45 કાલની વાતમાંથી કોઈને.......હોય તો પૂછો. - પૂછવું.
46 એ ટમેટાનો એક દાણો........ એને ભાંગો. – લઈને
47 એકાદ જણે તો પ્રવ્રજ્યા... . ..જ જોઈએ. – લેવી
48 આપને એક ખાલી વિનંતી...........છે. – કરવાની
49 તે પોતાનું ભાષણ..…........ઊભો થયો. - આપવા
50 નાસિકના લુરામ મંદિરમાં ભગવાનના દર્શન......હક્ક તેમને નહોતો. – કરવાનો
51 એ નિંદ્રામાં...........હતો. - ડૂબેલો
52 તે પહેલાં મારે કંઈક...........છે. - કહેવું
53 સંત પુરૂષો........ જ હોય છે. – ગણ્યાગાંઠયા
54 અમારે તેમને ત્યાં.. .... જવું પડતું. – માંગવા
55 મારા પતિએ મને જઈ.......આગ્રહ કર્યો – આવવાનો
56 તે સ્થળેથી...........અમને મન થતું ન હતું. - ખસવાન
57 રાત્રિના તારાને તરણા સામે અધિકાર નથી. – હસવાનો
58 પરમેશ્વરની ભૂલ.....માણસ માથે લે ? – સુધારવાનું
59બ્રિટિશ રાજ્યમાં.......ન્યાયની ભાવનાનો છે.-રહેલી
60 આ તૈલચિત્ર વડી ધારાસભાને ભેટ...........છે. – આપવાનું
